Lembro aquelas conversas nas frías e escuras noites de inverno, ó abrigo do lume na lareira dos meus avós….
Se pecho os ollos, podo ver os dous escanos; a arca, na que miña avoa gardaba os recordos que trouxeran de Cuba; a artesa, sempre con aquel característico arrecendo a pan trigo ou centeo; o canizo, do que baixaba unha cadea de ferro onde se colgaba o pote para facer o caldo…
Gustaba de fregar as mans contra a calor que desprendía a queima dos torgos ou das rachas de carballo. Pasmaba coa danza das lapas subindo e baixando, os seus escintileos me incitaban a imaxinarme grandes soños… Xogar co lume para min era algo máxico, sempre tiña un guizo ardendo na man, que facía xirar debuxando figuras no ar coa brasa:
– ¡Meniña non xoghes co lume, deixa o ghizo que te as queimar! –aínda creo escoitar ò meu avó José.
Pouco a pouco, a cociña íase enchendo de xente, sentándose todos arredor do lume. E sempre, sempre había contos. Ás veces eran historias reais sobre os nosos devanceiros. Outras eran contos imaxinarios, sobre lendas ou mitos da nosa cultura. Quizais algunha vez serían incluso algún que outro invento para arrepiarnos o corpo os que estabamos presentes…
Impresiona ás veces o culto ós mortos na nosa Galiza, a crenza das almas en pena ou Santa Compaña, alguén que cree albiscar o sinal dun veciño que máis cedo que tarde ía deixarnos. Os cans que oulean pola noite, anunciando a morte … Lembrade os cruceiros nas encrucilladas dos camiños, nos que se rendía tributo a aqueles que xa pasaran ó outro lado.
A lenda que mais me gustaba escoitar era a da procesión da Santa Compaña, pola contra tamén era a que mais me asustaba, por iso cando alguén comezaba co conto eu de súpeto ía a parar ó colo do meu avó.
A Santa Compaña quizais sexa o conto máis arraigado no rural galego. Con pequenos matices, dependendo dos relatores de cada momento, e tamén das bisbarras onde se conte, pero a meirande parte dos elementos comúns son coincidentes.
Contaban que unha procesión de mortos ou ánimas en pena percorren errantes as corredoiras, camiños e montes das aldeas nas brétemas da noite. Con túnicas brancas, transparentes, ou mesmo negras con carapucha, e portando velas acesas, van rezando e tocando cunha campaíña.
Seica din que non sempre son visibles, que ás veces só se nota a súa presenza polo cheiro a cera, e o ruxerruxe do vento que levantan o seu paso.
A noite sempre se supuxo aliada do mal. O canto dos mouchos, augures de meigas, tempo de calmar a fame para lixeiros lobos e astutos raposos. Tempo tamén para os Da Cruz.
Por iso mesmo ninguén pode andar por sendeiros, montes nin rúas da aldea a partires das doce da noite, porque quen atopa coa Santa Compaña xa non ten escapatoria. Danlle unha cruz e un caldeiro con auga bendita, e tenos que levar por toda a aldea sen poder virar a vista cara atrás en ningún momento, nin poder renunciar ós seus cargos precedendo a Santa compaña. Esta procesión de almas en pena só se parará diante da porta da casa na que axiña haberá un pasamento, anunciando unha morte, e bendicindo a devandita casa.
Logo durante o día o portador da cruz non recorda o que fixo durante a noite, pero como non se lle permite descansar nin durmir, a súa saúde vaise debilitando hasta enfermar, sen que ninguén saiba as causas do misterioso mal. E queda condenado a vagar noite tras noite ata a súa propia morte ou ata que, nalgún percorrido nocturno, atope outra persoa a quen lle entregar a cruz e o caldeiro.
Incontables son os contos, lendas, e historias que a cultura inmaterial de Galiza pouse. Patrimonio de seu, froito de séculos de escuridade, aloumeada de cando en vez, como falaba Anxel Fole, “pola lus do candil”.
Pero lembrade… nunca xamais saiades a rúa a iso da media noite!!
Mila.
No hay comentarios:
Publicar un comentario