Cuadrillas de mozos e mozas, camiñando cara calquera monte dos arredores da Capital, cargados de castañas, chourizos e sobre todo bebidas, e que non faltaran amorosas guitarras e por suposto o licor do negro…!café!
Cando eu moceaba adoitaba ir ca miña tropa de amigos e amigas cara o Monte-Alegre, e non só por a cercanía o noso barrio de Barrocás, se non tamén porque a Cruz que preside ese monte, Alegre de nome, dalle moita dose de misterio o lugar, o menos pra min…
E xa alí, a xolda entre todos era asegurada. Ademais de comer, cantar, rir e beber, tamén algún que outro romance saía de aqueles “lumes” entre pinos e mimosas. Primeiros amores, primeiros bicos…“Chacharelas de viño e rosas” para os afortunados namorados do momento…
E como fin da troula, despois de enlarafuzarnos a faciana uns os outros cos tizóns das brasas xa apagadas, baixabamos para a Alameda, no centro da cidade, e alí a seguir coa festa. Era esa, a gran xuntanza de tódolos magosteiros ourensáns.
O magosto ten un sabor especial, e moitos quedan gravados na nosa memoria e na nosa retina como parte dos mellores momentos das nosas vidas. Gravadas a lume e nunca mellor dito…
Vénseme a mente algúns dos que temos celebrado en Cerdedelo, con toda a súa xente -a miña xente-, á que levo no corazón. Aquelas xuntanzas, neste caso amenizadas con castañas, churrasco, cabrito, bo viño e mellor licor café, pero sobre todo en moi boa compañía…
E sempre rematabamos cantando, acompañados por a charanga que alá tiñan formada entre toda a pandilla: Modesto tocando a caixa; algún dos Senéns, ou Francisco, ou Jacinto, ou José Antonio, etc., tocando o bombo; algunha das miñas amigas tocando as pandeiretas e, por suposto, Manuel tocando moi ben a súa gaita galega… Cantas festas, cantos sorrisos… canta ledicia!
A meirande parte das veces sentimos que aqueles magostos, cos seus sons, olores e sabores, nos acompañarán sempre. De esas festiñas quedounos un mundo de sentimentos e sensacións que nos aloumiñará no noso camiñar pola vida.
En Trez, o propio día do magosto é o día primeiro de novembro, día de Tódolos Santos. Pero eu, non lembro participar en ningún magosto por alá; refírome o típico magosto no monte. Penso que esa tradición se perdeu xa fai moito. A verdade é que, dende que comezaban a pingar os castiñeiros, en todas as casas había castañas asadas para cear -“os bullós” lle décimos alá- así como chourizos e viño.
Polo tanto, magostos cos seus bullós a esgalla, tódalas noites!!.
As xuntanzas facíanse como sempre nas lareiras, unhas veces tocáballe asar as castañas a uns veciños e outras veces a outros. Normalmente, sempre se facía nas casas onde había máis mozos e mozas, para ter troula asegurada.
Lembro sobre todo aqueles escanos da miña tia Piedade cheos de xente arredor dun bo lume, feito con rachas de castiñeiro ou carballo. Que ledicia a calor daquel lume, envolvéndonos, agarimándonos!. Se pecho os ollos podo ulir o seu fume, sentilo nos meus ollos!
O fume adoitaba escoller alguén na noite para arrincarlle algunha que outra bágoa. E como outras noites de lareira sempre a mesma conversa:
- “Seica o fume busca aloumiñar o mozo ou moza máis guapos”
Gargalladas aseguradas, porque ou non había ninguén guapo ou o eramos todos, xa que aquel aborrecido fume paseábanos a todos un por un.
Primeiro de nada colgábase o tixolo na cadea, enriba do lume, mentres lle faciamos un buratiño as castañas e as iamos botando dentro del. De cando en vez o máis pillo sempre mandaba algunha sen picar para que estoupara e fixera espantar a máis dunha rapariga. E xa co tixolo cheo…
“¡arreándolle ao lume para facer unha boa tixolada delas!”
¡Qué arte o manexo do tixolo cheo de castañas!. Non todo o mundo o sabía facer. Para asar ben as castañas hai que movelo dun xeito especial, de maneira que cun golpe seco se lle dera a volta a todas as castañas a un tempo, para que se pasaran ben por todos os lados. Pero coma en todo, sempre había algunha man esperta e as castañas quedaban asadiñas no seu punto de ricas. Logo, quitábase o tixolo da cadea, tapábanse os bullós con follas de verzas e apartábase algo do lume para que arrefriaran. O das verzas, dicían que era para que se puxeran mais brandiñas.
Namentres uns asaban as castañas, outros íamos asando chourizos ou touciño, para comelo con aqueles carrolos de pan centeo ou pan trigo recén traídos da ultima fornada, que por certo, estaban boísimos.
E logo a fartarse de bullós ao tempo que se contaban contos, adiviñanzas ou simplemente nos facíamos pullas uns os outros.
Momentos nos que sempre saia a luz algunha desas lendas que tanto me gustaban inda que, todo hai que dicilo, tamén me arrepiaban o corpo. As veces eran soamente contos con certa dose de misterio.
Contaban que había un home chamado Favoriciano que era moi pecadento. O máis irreverente que se podía atopar por alá naqueles tempos. O parecer non dicía unha sola frase que non levara un “me cagho en Diós”, ou un “me cagho na Virghen”…
O caso foi que unha noite de finais de novembro, xuntáranse na casa do tío Simón da Arnela para asar as castañas e probar o viño novo, como tantas outras noites. Daquela andaban ca Sagrada Familia -unha imaxe de San Xosé, a Virxe e o neno Xesús, tallada en madeira de castiñeiro- de casa en casa. Cada semana estaba custodiada por unha familia. Esa noite presidía o magosto dende enriba dunha artesa, na lareira do tío Simón.
Asaron as castañas ao tempo que uns rían, e outros barallaban de como ía ese ano a colleita. A voz do Favoriciano sobresaía por enriba de todas as demais, ca súa cantilena de baixar os santos do ceo case cada vez que respiraba. Había un par de señoriñas, moi beatas elas, sentadas no mesmo escano, que o reprendían. Pero o viño íalle quentando o corpo e bulló vai, bulló ven, grolo vai, grolo ven, santos e santas caian do ceo cada vez máis a miúdo.
“Carallo pra Sagrada Familia, sacade eso de aí me cagho en Sandiós, e mira que son feos me cagho no ceo” -dicía o bo do Favoriciano con cada bocado.
As mulleriñas non deixaban de persignarse. O Favoriciano, entre o acaloramento das beatas, as risas dos raparigos que o animaban ca súa restra de blasfemas e o viño, medrouse, e de súpeto agarrou a imaxe da Sagrada Familia e chimpouna o lume dicindo:
“Hala, vellas do raio, pra que vexades o que fago eu cos vosos santiños”
Os alí presentes quedaron abraiados vendo como a Familia Sagrada era envolvida por as lapas. Non daban credo mentres miraban como aquel santo pedaciño de castiñeiro se convertía en cinsa. As beatas fuxiron coma raios para a súa casa, botando chispas igual que aquel lume.
“Areneghado sexa, este home é o mesmiño diaño!”.- saían dicindo.
Os demais axiña volveron a papar, e a rir, non había problema, en Trez había moi bos carpinteiros, pronto tallarían outra imaxe.
O peor foi para o probe Favoriciano que índa ben non chegara a imaxe o lume, xa lle caeran enriba o peso de tódolos seus pecados….
Un carneiro, grande e feo como o diaño, e negro como unha noite sen fin, saiu dentre o lume e subíuselle as costas, apertándoo tan forte que case non o deixaba respirar. Sentía que se ía queimandoo coma si no medio das brazas se atopase. Pediulle axuda os presentes, pero todos rían pensando que estaba bébedo ou toleara, porque ninguén máis vía por ningures tal carneiro.
Decidiu marchar para casa, confiando en que a familia o axudaría. Sentíase morrer. Estaba no Eido de Abaixo e súa casa no Eido de Arriba. Aquela rúa tan empinada!!. Non cría poder chegar. Case sen folgos subía medio a catro patas. Sentindo que era seu fin, pediu perdón e pregándolle ao ceo prometeu que el mesmo tallaría unha imaxe cuspidiña aquela que chimpara o lume. Por primeira vez na súa vida estaba a rezar. Pero o carneiro seguía apertando, engulíndoo, como querendo apoderarse do seu corpo.
Xa faltaba pouco….. unhas zancadas máis e xa estaría na súa lareira.
Empurrou a porta e nada mais entrar o carneiro saíu despedido como un raio a pousarse enriba do escano, o tempo que unha voz lle dixo:
“Sálvaste porque tes esa Cruz de Caravaca colgada na entrada a túa casa, se non hoxe viñas comigo pro máis profundo dos infernos”
E como si dun alustro se tratara o carneiro desapareceu.
O Favoriciano levou o susto mais grande da súa vida. Axiña mandou facer unha cruciña igual a que tiña na casa. Dende entón mirábase pasar, caladiño coma un peto, rúa arriba e rúa abaixo co seu amuleto colgado o pescozo cun cordel.
A xente non creu nada de canto o home contou, pero por si as moscas, dende aquela quen mais quen menos tiña unha cruz de Caravaca na súa casa…
Lendas da nosa terra, as veces mesturadas con ritos ou símbolos que collemos prestados de outros lugares, de outras culturas. Contos do pasado que pasan duns a outros como as mellores herdanzas, algo moi noso, moi da nosa xente.
E por suposto todo esto regado cuns groliños de bo viño novo, o viño de sempre, o da casa, aquel do que miña avoa dicía:
“bebe nena que este non che fai mal que é da casa”.
Viño das cepas de Fontecabreiro e do Queirughal, o sangue dos nosos eidos, viño das vides “do Bailer”, o Sergio, meu pai.
Lembranzas de sabores e olores mesturadas co amor por a nosa xente, a nosa terra.
Arrecendo a madeira queimada, castañas asadas, “viño da casa”…
Benvido sexa o magosto cos seus sorrisos, alegría e festas en compañía!!
“As castañas son castañas,
os ourizos son ourizos
e os olliños da túa cara
para min son dous feitizos”
os ourizos son ourizos
e os olliños da túa cara
para min son dous feitizos”
Mila.
No hay comentarios:
Publicar un comentario